CHÂN DUNG NGƯỜI NỮ TƯỚNG VIỆT MINH

Trong những năm kháng chiến ác liệt đấu tranh chống ngoại xâm của nhân dân ta, đã xuất hiện nhiều gương mặt phụ nữ giỏi việc nước đảm việc nhà, một trong những người phụ nữ như thế có tên Hà Thị Quế. Nhắc đến bà không ai không khâm phục về ý chí, nghị lực, tài năng, trình độ học vấn của bà trong các lĩnh vực ngoại giao, cương vị người lãnh đạo và cả khi là người chiến sỹ.

Bà Hà Thị Quế sinh năm 1921 tại xã Quỳnh Lưu, huyện Nho Quan, tỉnh Ninh Bình trong một gia đình giàu truyền thống cách mạng và hiếu học. Theo gia phải, bà Hà Thị Quế là hậu duệ của trạng nguyên và nhà toán học Lương Thế Vinh. Trong họ tộc của bà cũng có quy định nhà nào nghèo đến mấy cũng phải cho con đi học. Tất cả con trai, con gái đều phải biết chữ. Vì thế, bà Hà Thị Quế được đi học ở trường hàng tổng. Nổi tiếng là thông minh nhanh nhẹn từ bé, lại được ông chú họ đỗ tú tài dạy dỗ về kiến thức cũng như về lòng yêu nước và chí khí cách mạng; ông và bố của bà đều là những Đảng viên đầu tiên của tỉnh Ninh Bình, rất nghiêm khắc trong việc dạy dỗ con cái và đều là những người đứng đầu trong phong trào chống bất công ở ngôi làng nhỏ nhưng giàu tình nhân ái và thượng võ này, bà trở thành một con người sắc sảo, gan dạ.

Ngay từ năm 14, 15 tuổi, bà đã tham gia vào công tác giao thông, liên lạc trong Hội cứu tế do bố và chú ruột thành lập. Năm 17 tuổi, với sự nhiệt tình và sức trẻ, bà vừa tham gia phường cấy, vừa làm Bí thư Hội phụ nữ phản đế và Đoàn thanh niên phản đế để rồi là Bí thư phụ nữ cứu quốc ở xã. Sau đó, bà được cử đi học lớp quân sự của xứ ủy mở. Năm 1941, bà được kết nạp vào Đảng Cộng sản Việt Nam và được cử làm Bí thư chi bộ xã.

Với tâm nguyện, "Mình phải làm cho được nhiệm vụ trên giao", bà về phụ trách một địa bàn phức tạp, vùng Yên Thế, nơi có nhiều đồi núi nhưng là trung tâm liên lạc nối Lạng Sơn, Cao Bằng, Bắc Ninh và có nhiều cơ quan đầu não của Trung ương đóng ở đây. Bằng sự mưu trí của mình, bà đã lãnh đạo việc trừ phỉ, diệt gian, xây dựng lực lượng vũ trang, đánh tan mọi âm mưu, thủ đoạn của thực dân Pháp hòng triệt phá cứ điểm này. Lúc đó, bà nổi tiếng khắp vùng với biệt danh "bà tướng Việt minh", làm kẻ thù khiếp vía.

Năm 1950, trong Đại hội phụ nữ toàn quốc, bà Quế được bầu vào Ban Thường vụ Trung ương Hội phụ nữ cứu quốc, đồng thời bà cũng tham gia Ban chấp hành Hội nông dân cứu quốc rồi Ban chấp hành nông thôn và làm Phó ban Nông nghiệp Trung ương. Đại hội này cũng đánh dấu sự thành công của bà trong vai trò người tổ chức một đại hội lớn gồm hàng trăm cán bộ của Nhà nước và đặc biệt có cả Bác Hồ về dự. Rồi đến Đại hội phụ nữ toàn quốc lần thứ hai, bà cũng được cử làm Trưởng ban tổ chức Đại hội.

Năm 1960, trong Đại hội Đảng lần thứ III và Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ IV năm 1977, bà được bầu vào Ban chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam và được bầu là Phó ban kiểm tra Trung ương Đảng hai khóa III và IV. Năm 1961, tại Đại hội III của Hội liên hiệp Phụ nữ Việt Nam, bà được bầu vào Ban chấp hành Trung ương Hội và là Phó Chủ tịch Hội. Liên tiếp trong các nhiệm kỳ của Quốc hội từ khóa II đến khóa VI bà luôn được giữ những chức vụ quan trọng. Bà là người rất quan tâm đến đời sống nhân dân và càn bộ nhưng sự quan tâm, lo lắng nhất của bà vẫn dành cho những chị em phụ nữ, những người mà bà cho là mất mát và hy sinh nhiều nhất. Vì thế bà càng mong muốn giúp chị em có cuộc sống khá hơn. Bà mạnh dạn đề bạt các cán bộ nữ, không những nữ nông dân mà cả đội ngũ trí thức. Bà không hề hẹp hòi, thành kiến với ai. Ngay cả trong các bản tham luận của bà ở Quốc hội, trong các hội nghị, bà luôn nêu ra yêu cầu cải thiện cuộc sống cho người phụ nữ đồng thời đấu tranh rất mạnh mẽ để phát huy vai trò của người phụ nữ, nhằm đưa tỷ lệ phụ nữ tham gia các cấp ủy Đảng, chính quyền sao cho xứng đáng với phong trò "ba đảm đang" và xứng đáng với trình độ phụ nữ ngày càng nâng cao. Bà là một trong những người đầu tiên mạnh dạn đề nghị Đảng, Nhà nước thực hiện việc sinh đẻ có kế hoạch theo sự lãnh đạo chặt chẽ của Đảng.

Năm 1963, Đại hội phụ nữ họp ở Maxcơva, bà Hà Thị Quế tham gia với tư cách Phó Chủ tịch liên đoàn phụ nữ quốc tế (từ năm 1962), Trưởng đoàn phụ nữ miền Bắc Việt Nam, bên cạnh đoàn miền Nam Việt Nam. Trong vai trò một nghị sĩ Quốc hội, bà đã đọc tham luận tố cáo tội ác của đế quốc Mỹ. Bản tham luận đã được các nước nhiệt liệt tán thưởng . Trong các cuộc họp với đoàn đại biểu phụ nữ các nước Anh, Pháp, Mỹ, đoàn nào cũng bày tỏ tình cảm với Việt Nam và nói sẽ ủng hộ hết mình cho đoàn Việt Nam. Nhưng rất tiếc là ở bản dự thảo nghị quyết thì họ chỉ dám ghi chung chung là phản đối chiến tranh mà không ghi rõ là phản đối cuộc chiến tranh xâm lược của đế quốc Mỹ ở miền Nam Việt Nam. Trước tình hình thế hết sức gay cấn đó, trách nhiệm của người trưởng đoàn càng thêm nặng nề. Bà đã bỏ phiếu trắng cho dự thảo nghị quyết. Sau đó, bà đã được Bác Hồ động viên, khen ngợi và mời ăn cơm chung với Bác. Có thể nói, về hoạt động quốc tế, sau bà Nguyễn Thị Minh Khai, bà Hà Thị Quế là người đã có những đóng góp quan trọng, Bà đã tham gia nhiều cuộc họp quốc tế ở Áo, Ba Lan, Hungari, Bungari, Mông Cổ, Liên Xô cũ, nhiều lần với tư cách là Phó chủ tịch Liên đoàn phụ nữ dân chủ thế giới và cũng là Ủy viên thường vụ của Hội đồng phụ nữ Quốc tế.

Năm 1974, bà được bầu làm Chủ tịch Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam. Phong trào phụ nữ ba đảm đang chăm lo sản xuất, phục vụ tiền tuyến đã đạt được nhiều thành tích vẻ vang. Đó cũng là năm mà cuộc trường kỳ kháng chiến của dân tộc Việt Nam đã đi đến một thời điểm lịch sử quan trọng - thời điểm giành thắng lợi cuối cùng. Các phong trào ở hậu phương phát triển mạnh mẽ. Trong phong trào phụ nữ 5 tốt phát huy kinh tế phụ nữ gia đình, bà Hà Thị Quế đi sâu, đi sát xuống cơ sở, bàn bạc với phụ nữ việc trồng dâu nuôi tằm, Hội phụ nữ giúp nhau giống, vốn.

Không chỉ hoàn thành xuất sắc trách nhiệm nặng nề ngoài xã hội, mà cả khi trở về gia đình bà cũng vẫn là người phụ nữ tuyệt vời. Với thiên chức làm mẹ của sáu đứa con, công việc bận rộng, nhưng bà vẫn khắc phục khó khăn, chăm lo gia đình để hoàn thành nhiệm vụ. Bà luôn tự nhủ bản thân mình phải làm gương cho các con noi theo nhưng bà vẫn ý thức được rằng: bản thân làm tốt chưa đủ mà phải dùng tình cảm của người mẹ quan tâm đến sự học tập và nghiêm khắc rèn luyện các con trở thành những cán bộ có ích cho đất nước.

Cả cuộc đời bà sống giản dị, thanh bạch, luôn giữ được tính năng nổ, quan tâm đến mọi người, luôn tham gia phong trào xây dựng gia đình văn hóa, cha mẹ, con cái đoàn kết, tiến bộ, xây dựng đoàn kết nội bộ phụ nữ, xóm làng vì thế ở nơi đâu bà cũng được mọi người tin tưởng và yêu mến.

TG: Nguyễn Đình Xuân.