Trong các sản vật thiên nhiên ban tặng cho người làng Vân Xuyên, thì trám đen một trong những đặc sản nổi tiếng. Trám đen là cây thân mộc, thuộc loại cây lưu niên có thể sống trên một trăm năm, ra hoa vào tháng hai, chín quả vào tháng bẩy, quả trám hình thoi, khi chín có màu đen, cùi trám màu vàng, hạt trám nhọn hai đầu, nhân trám trắng ngần. Thông thường có hai cách chế biến trám là trám om và trám nấu. Trám om là cho trám vào nước ấm ngâm khoảng 15-20 phút thì chín, yêu cầu thành phẩm cùi có mầu vàng, vị bùi, béo ngậy. Trám om phải chấm với tương quê, nếu ăn kèm với thịt ba chỉ luộc thì đây là miếng ngon nhớ lâu.Trám nấu là trám được om chín, cho thêm muối, đun nhỏ lửa đến khi sôi lăn tăn, đem đổ vào vại ngâm để ăn dần.Từ trám nấu có thể chế biến thành nhiều món ăn khác nhau, trong đó món gỏi trám và món nham đã trở thành đặc sản. Nguyên liệu chính để làm nham gồm có trám nấu bỏ hạt lấy cùi, thịt ba chỉ áp chảo thái chỉ, thịt cá chép rán giòn. Ba thứ đó theo tỉ lệ 2:1:1, đem trộn với gia vị như lạc rang, quả núc nác nướng, rau thơm, khế chua, nêm mắm muối vừa đủ ta được món ăn dân dã, ngon miệng.

Trám đen không chỉ đi vào ẩm thực như là món ăn tao nhã, mà còn đi vào thi ca. Đã có nhiều bài thơ hay viết về cây trám đen và các món ăn được chế biến từ trám. Xuân Miễn - một nhà thơ của làng đã có cảm xúc gieo vần thành thơ:

Nhớ lắm Vân Xuyên mùa trám chín
Dáng thoi quê đen láy mơ màng
Thơm bùi, thi vị đời quí mến
Gỏi trám thần tiên đệ nhất'' Nham''
Có bén duyên nhau thì năng lại
Trám quyện tình nhân thế cùi vàng
Dẫu có nhọn đầu xin chớ ngại
Nhân trám trắng ngần , đỉnh cao sang....