Sau thời gian dài vận động và trao đổi, đồng thời được sự chỉ đạo của Chính phủ, đến nay Hiệp hội các trường Đại học và Cao đẳng Việt Nam chính thức được ra đời trên cơ sở tổ chức lại Hiệp hội các trường ĐH, CĐ ngoài công lập Việt Nam.

Điểm lại một vài mốc đáng nhớ trong quá trình vận động thành lập Hiệp hội lớn để thấy được sự quan tâm của Nhà nước, Chính phủ là đúng đắn.

Còn nhớ vào tháng 5 năm 2000, Đại học Quốc gia Hà Nội đã tổ chức Hội thảo “Nâng cao chất lượng đào tạo” với trên 70 đại biểu đại diện cho 52 cơ sở giáo dục đại học. Các đại biểu dự Hội thảo đã “thống nhất ý kiến đề nghị Đại học Quốc gia Hà Nội làm đầu mối thành lập Ban liên lạc các trường Đại học, Cao đẳng Việt Nam với tên tiếng Anh là Vietnam Universities and Colleges Network (VUN).

Những năm đầu hoạt động đã đem đến cho VUN một nhận thức chung là “sự hợp tác giữa các trường đại học và cao đẳng Việt Nam có thể góp phần đáng kể vào vào việc phát triển hệ thống giáo dục, vào sự phát triển kinh tế, văn hóa xã hội, vào công cuộc phát triển nguồn nhân lực và tạo sự hiểu biết lẫn nhau”. 

Ý tưởng có một hiệp hội của các trường đại học và cao đẳng Vịệt Nam với tôn chỉ mục đích “Tổ chức hoạt động liên kết, phối hợp một cách bình đẳng trên cơ sở các bên đều có lợi giữa các trường đại học, cao đẳng Việt Nam nhằm nâng cao chất lượng, tăng cường hiệu quả và hiệu suất đào tạo cao đẳng, đại học và sau đại học cho mỗi trường thành viên tự nguyện tham gia, vì một nền đại học Việt Nam tiên tiến đáp ứng nhu cầu xây dựng và bảo vệ tổ quốc” được hình thành. 

Và, tháng 5/2004, VUN tổ chức Hội nghị và Hội thảo khoa học tại thành phố Hồ Chí Minh với sự tham gia của hơn 200 đại biểu. Hội nghị đã nhất trí đề nghị sớm thành lập Hiệp hội các trường đại học và Cao đẳng Việt Nam tiếng Anh là Association of Vietnam Higher Education Institutions (AVHEI).

Ba năm sau.

Ngày 14/9/2007 VUN  ra tuyên bố chung về công tác tổ chức rằng sẽ phối hợp với Hiệp hội các trường đại học cao đẳng ngoài công lập Việt Nam (VIPUA) để cùng nhau làm thủ tục trình Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD & ĐT) và Bộ Nội vụ về việc thành lập một hiệp hội chung của các cơ sở giáo dục đại học.

Chung tiếng nói với VUN, ngày 7/11/2007, Ban Chấp hành VIPUA ra Nghị quyết ủng hộ tuyên bố trên và “kêu gọi các trường đại học, cao đẳng công và tư, các công dân Việt Nam, các giảng viên, các cán bộ quản lý và dịch vụ giáo dục đại học, các sinh viên nhiệt tâm với sự nghiệp giáo dục đại học nước nhà, hãy ra nhập hiệp hội”. 

Sự cộng hưởng của hai tổ chức đã làm nên những kết quả đáng ghi nhận. Tháng 8/2008, Ban vận động thành lập Hiệp hội các trường đại học, cao đẳng Việt Nam (Ban vận động) ra đời. Ban này, gồm 15 thành viên, là những nhà giáo dục đại diện, tiêu biểu cho khối các trường công lập thuộc các vùng miền trong cả nước, các trường đại học cao đẳng ngoài công lập, khối các trường cao đẳng nghề. GS. Trần Hồng Quân được công nhận làm Trưởng ban. Và ngày 10/9/2008, Ban vận động đã trình Bộ Nội vụ xin phép thành lập Hiệp hội các trường đại học, cao đẳng Việt Nam”

Năm năm sau.

Vào cuối năm 2013, Ban Chấp hành Trung ương Đảng Khóa XI ra Nghị quyết số 29-NQ/TW của về “đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo”. Đảng chủ trương “huy động sự tham gia đánh giá, giám sát và phản biện của toàn xã hội đối với công cuộc đổi mới, phát triển giáo dục”. Điều này đã “tiếp lửa” cho Ban Vận động và những ai có lòng xây dựng một Hiệp hội chung cho các cơ sở giáo dục đại học.

Trong bối cảnh đó, ngày 5/5/2014 Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam đã chỉ đạo: “thành lập Hiệp hội các trường đại học cao đẳng Việt Nam  trên cơ sở tổ chức lại Hiệp hội các trường đại học, cao đẳng ngoài công lập Việt Nam”.

Đại hội bất thường của VIPUA nhằm tổ chức lại đơn vị này thành  một Hiệp hội chung của các cơ sở giáo dục đại học, không phân biệt trường công, trường tư thật ấn tượng. Kết thúc bài phát biểu của mình, Chủ tịch VIPUA có lời: “Nếu như Đại hội đồng ý: đây là đại hội cuối cùng, thì hôm nay không phải chúng ta vẫy chào vĩnh biệt VIPUA, mà chỉ là tạm biệt “ngôi nhà nhỏ” của một thời tận tụy và ấm cúng để VIPUA của chúng ta sẽ hiện diện một cách không lu mờ cả về tinh thần và thực thể trong Hiệp hội chung – Hiệp hội các trường đại học, cao đẳng Việt Nam”. 

Đại hội này có 60/71 hội viên của VIPUA tham dự  và hơn 98 % đại biểu đã nhất trí việc trên.

Người viết bài này có dịp gặp gỡ hội viên của VIPUA và những người đối mặt  với công việc thành lập Hiệp hội chung. Mới hay, có sự nguối tiếc đọng lại trong không ít hội viên của VIPUA, và có sự níu kéo không đáng có đã tạo ra sự “bận bịu”. 

Tiễn con về nhà chồng là niềm vui, nhưng bố mẹ vẫn bịn rịn, âu là lẽ thường; nhưng một hiệp hội nhỏ hóa thân thành một hiệp hội với sứ mạng lớn hơn lại bảo là nhiều quá; một Ban Vận động lập hội mới được Thủ tướng giao “chủ trì phối hợp với” các cơ quan liên quan triển khai công việc lại bị đề nghị “thay” vào những ngày đề án đi vào hồi kết thì khác nào mẹ con nhà Cám trộn thóc với gạo và bắt cô Tấm chọn sạch trước giờ khai hội. 

May thay, “Bụt” vẫn “gạn đục khơi trong”, vẫn làm cái đúng, cái cần làm. 

Ngày 6/11/2011 Bộ trưởng Bộ Nội vụ đã ra Quyết định số 1157/QĐ-BNV cho phép thành lập Hiệp hội các trường đại học cao đẳng Việt Nam.

Hiệp hội các trường đại học, cao đẳng Việt Nam đã ra đời. Những mong đợi của VUN, của VIPUA đã thành sự thật. Một ngôi nhà lớn đang rộng mở để đón tất cả các cơ sở giáo dục đại học Việt Nam. Ở đó các hội viên có nhiều cơ hội trao đổi kinh nghiệm, hợp tác và hỗ trợ nhau trong hoạt động giáo dục – đào tạo, khoa học – công nghệ, hợp tác quốc tế; bảo vệ quyền lợi chính đáng của chính mình;  tư vấn, phản biện xã hội đối với các dự thảo chủ trương, cơ chế, chính sách của Đảng, Nhà nước có liên quan đến phát triển giáo dục đại học nước nhà. Ở đó các giá trị của VUN, của VIPUA sẽ được kế thừa và tiếp tục đơm hoa kết trái..