Hội đồng trường là gì?

Các quy định của Việt Nam hiện nay cho thấy: 

Thứ nhất, Hội đồng trường (đối với trường công lập) hoặc Hội đồng quản trị nhà trường (đối với trường tư thục) được gọi chung là hội đồng trường, có nhiệm vụ đề xuất cơ quan cấp trên bổ nhiệm, công nhận hoặc miễn nhiệm hiệu trưởng trường đại học. 

Như vậy việc các trường đại học chưa có hội đồng trường mà cấp trên vẫn làm thủ tục bổ nhiệm hiệu trưởng là không đúng quy trình.

Thứ hai, Hội đồng trường hoạt động theo nguyên tắc đa số, các nghị quyết của hội đồng trường phải được đa số thành viên thông qua mới có giá trị thực hiện.

Thứ ba, Chủ tịch Hội đồng trường do các thành viên Hội đồng trường bầu theo nguyên tắc đa số, và trong Hội đồng trường, chủ tịch cũng chỉ có 1 phiếu bình đẳng với các thành viên khác.

Hiện cả nước có 18 trường công lập có Hội đồng trường (Ảnh minh họa: Nguồn từ trường Đại học Kinh tế Quốc dân)

Thứ tư, cơ cấu thành viên Hội đồng trường như sau: 

Với trường đại học công lập, thành viên Hội đồng trường gồm:

1- Hiệu trưởng/Các phó hiệu trưởng

2- Bí thư Đảng ủy/Chủ tịch Công đoàn/Bí thư Đoàn thanh niên

3- Đại diện giảng viên, nghiên cứu viên

4- Đại diện cơ quan quản lý trực tiếp trường

5- Đại diện giới khoa học/giáo dục/kinh doanh mời từ bên ngoài trường.

Thành phần 1-2 là mặc nhiên được tham gia. Thành phần 3 được các khoa/viện bầu. Thành phần 4-5 theo cơ chế giới thiệu.

Riêng số lượng thành viên loại 5 chiếm ít nhất 20% số thành viên Hội đồng trường. Chủ tịch không kiêm nhiệm Hiệu trưởng.

Còn đối với trường tư thục, Hội đồng trường gồm:

1. Hiệu trưởng

2. Đại diện Đảng, đoàn thể

3. Đại diện giảng viên, nghiên cứu viên

4. Đại diện chính quyền địa phương

5. Các thành viên do cổ đông bầu

Thành phần 1 là mặc nhiên được tham gia. Thành phần 3, 5 được bầu. Thành phần 2, 4 theo cơ chế giới thiệu. Thông thường các thành viên nhóm 5 chiếm đa số. Chủ tịch có thể kiêm nhiệm Hiệu trưởng.

Hội đồng trường được xem là tổ chức quản trị nhà trường, và đã được quy định rõ trong Luật Giáo dục 2005, Luật Giáo dục Đại học 2012, Luật Giáo dục Nghề nghiệp 2014. 

Với các trường đại học, cơ cấu và nhiệm vụ của Hội đồng trường được Thủ tướng quy định trong Điều lệ trường đại học từ năm 2003 (153/2003/QĐ-TTg), nhắc lại năm 2010 (58/2010/QĐ-TTg), và ban hành mới nhất năm 2014 (70/2014/QĐ-TTg).

Từ 2003 đến nay đã hơn 10 năm nhưng chưa được 10% số trường có hội đồng trường, dù Luật đã ban hành, các Nghị định, Quy định cấp Chính phủ, Thủ tướng thường xuyên nhắc nhở.

Nếu theo tiến độ này thì chắc 100 năm nữa mới xong được việc thành lập Hội đồng trường.

Nhìn lại quyết định bổ nhiệm Hiệu trưởng của một trường đại học cụ thể gần đây, chẳng hạn Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh (năm 2016) thì căn cứ để Bộ Giáo dục và  Đào tạo bổ nhiệm là công văn của Thành ủy và Nghị quyết của Ban cán sự Đảng Bộ Giáo dục và Đào tạo. 

Quyết định bổ nhiệm Hiệu trưởng của Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh (Ảnh: Lê Trường Tùng)

Quyết định này là không đúng quy trình của Chính phủ bởi căn cứ đầu tiên để bổ nhiệm phải là đề nghị của Hội đồng trường. 

Điều gì cản trở việc thành lập hội đồng trường?

Theo tôi, điều đầu tiên là tính không nghiêm minh của hệ thống pháp luật, có quy định nhưng không thực hiện cũng không sao. 

Còn nguyên nhân sâu xa hơn là chẳng ai muốn làm việc này: Hiệu trưởng nhà trường không muốn có thêm một tổ chức ngay bên cạnh đứng trên đầu mình. 

Và cơ quan chủ quản cũng không muốn, vì khi có Hội đồng trường thì quyền lực của cơ quan chủ quản với hiệu trưởng, trong đó quyền bổ nhiệm, miễn nhiệm bị giảm vì phải qua một tầng Hội đồng trường...

Hơn nữa, trong Quy chế bổ nhiệm Hiệu trưởng trường đại học (5099/QĐ-BGDĐT, tháng 11/2012) của Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành sau khi đã có Luật Giáo dục Đại học cũng không hề nhắc đến vai trò của Hội đồng trường. 

Phải chăng quy định về Hội đồng trường không hợp lý cho nên không chỉ các trường đại học, mà ngay cả các cơ quan quản lý nhà nước cũng không muốn thực hiện?