Chúng ta hãy biết lắng nghe học sinh

Một số học sinh (ở một trường Trung học bán công tỉnh Bình Dương ) tâm sự: Trong quá trình giảng dạy ở trường, vẫn còn có thầy cô giữ khoảng cách với học sinh, ít gần gũi, tâm tình với người học. Có giáo viên, trong suốt thời gian đảm nhiệm giảng dạy bộ môn của mình mà không nhớ nổi tên của những học sinh tích cực phát biểu ý kiến. Khi lên lớp giáo viên đó cứ mải miết truyền đạt những kiến thức của bài học, mà không nhận ra rằng nhân tố quan trọng để học sinh nắm được bài là cần có sự quan tâm, trao đổi, đàm thoại giữa người dạy với người học.

Những tiết giảng diễn ra một cách hờ hững như thế làm mất đi tính hấp dẫn, thu hút của nội dung bài học và sự hứng thú trong học tập của học sinh. Không biết lắng nghe học sinh trong quá trình giảng dạy dẫn đến sự dửng dưng, vô cảm – đó là những phẩm chất mà bất cứ giáo viên nào cũng phải khắc phục.

Văn hóa học đường không chỉ đòi hỏi học sinh phải biết ứng xử có văn hóa với thầy cô và với các bạn cùng trang lứa, mà còn yêu cầu giáo viên ứng xử có văn hoa, gương mẫu với học sinh, với đồng nghiệp. Biết lắng nghe những băn khoăn, trăn trở, tâm tình của học sinh là một biểu hiện của ứng xử có văn hóa.

Qua đó, giáo viên gần gũi hiểu được tâm tư, nguyện vọng và khả năng của học sinh để lựa chọn phương pháp phù hợp, giúp người học nắm vững bài học một cách thuận lợi nhất. Khi giáo viên trò chuyện cần phải có thái độ chân thành, cởi mở, sẽ lắng nghe được những lời góp ý khách quan, thành thật từ phía học sinh.

Đó là những thông tin theo các chiều hướng khác nhau, giáo viên dựa vào đó để định hướng, điều khiển, điều chỉnh dư luận tập thể tích cực, tạo bầu không khí tâm lý lành mạnh, là môi trường thuận lợi để giáo dục nhân cách học sinh.

Tôi rất ủng hộ cách ứng xử giữa người dạy và người học là phải bình đẳng với nhau như bạn bè, trên tinh thần tôn trọng giúp đỡ lẫn nhau cùng tiến bộ. Song, cũng phải chống lại tư tưởng “cá mè một lứa”, xem nhẹ vai trò, vị thế của người thầy giáo ở một số học sinh.

Tháng 03/2009 Hội thảo tâm lý quốc gia được tổ chức cũng hướng tới chủ đề “Văn hóa học đường” để cùng trao đổi và làm rõ hơn các biểu hiện và biện pháp để xây dựng môi trường học đường ngày càng có văn hóa hơn, cũng có nghĩa là đưa vị thế của giáo viên, học sinh xứng đáng là chủ thể của họat động dạy học và giáo dục.

Là cương vị của người thầy, chúng ta hãy mở rộng “vòng tay tình bạn” nối liền đến trái tim học trò. Hãy coi học trò là những người bạn để sẻ chia, để đồng cảm để từ đó mới có thể phác hoạ được chân dung đời sống tâm hồn của học sinh. Dạy học phải truyền cả niềm tin chứ không phải là một khối lượng kiến thức đơn thuần.

Chúng ta hãy thực sự là một đạo diễn vừa là diễn viên trên sân khấu nhưng đồng thời cũng thể hiện là người anh, người chị, người bạn chân thành của các em, hãy vừa là nhà giáo nhưng cũng cần trở thành một nhà tư vấn tâm lí.

Lớp phó phụ trách học tập: Theo dõi nề nếp học tập chung và tổng hợp để đánh giá hoạt động học tập vào tiết sinh hoạt cuối tuần.

Lớp phó phụ trách lao động: Phân công, theo dõi, đôn đốc công tác lao động, vệ sinh lớp và khu vực, phân công chăm sóc công trình măng non, tổng hợp để đánh giá vào tiết sinh hoạt cuối tuần.

Lớp phó phụ trách Văn - Thể: Theo dõi, đôn đốc các hoạt động văn nghệ, thế dục giữa giờ, tổng hợp để đánh giá vào tiết sinh hoạt cuối tuần.

Tổ trưởng: Điều hành các hoạt động của tổ theo sự phân công của lớp trưởng, lớp phó. Theo dõi điểm của các bạn qua phiếu điểm, ký và trả phiếu điểm vào thứ 7 và thu vào thứ 2 hàng tuần.

Tổ phó: Kết hợp cùng tổ trưởng đôn đốc các hoạt động của tổ, điều hành tổ khi tổ trưởng vắng. Bàn trưởng: Kiểm tra sách, vở, đồ dùng học tập, trang phục Đội viên của bàn.

Mỗi học sinh đều có thể tham gia làm cán sự lớp từ lớp trưởng đến bàn trưởng, trong thời gian 1,5 đến 2 tháng, sau đó lại đổi nhiệm vụ ở các vị trí khác.

Với 18 vị trí từ lớp trưởng đến bàn trưởng trong 1 năm học GV chủ nhiệm có thể đảo vị trí 5 lần và tất cả các học sinh trong lớp đều được tham gia làm cán sự lớp đến 3 lần ở những vị trí khác nhau.

Sau mỗi lần đảo nhiệm vụ của các em ở các vị trí cán sự lớp khác nhau, giáo viên chủ nhiệm cùng cả lớp đánh giá việc thực hiện chức trách nhiệm vụ của từng em và rút kinh nghiệm.

Trong quá trình thực hiện các học sinh nhận nhiệm vụ làm cán sự lớp luôn cố gắng làm tốt nhiệm vụ của mình, các em phấn khởi hơn, hứng thú hơn, có trách nhiệm hơn với công việc vì luôn nghĩ rằng đây là dịp để thể hiện vai trò của bản thân trong các hoạt động của lớp .Cuối tuần giáo viên chủ nhiệm cùng Ban cán sự lớp đánh giá và rút kinh nghiệm để điều chỉnh kịp thời.

Sau một thời gian thực hiện cô giáo Nguyễn Thị Hằng nhận thấy lớp đã có những chuyển biến tích cực. Mỗi học sinh nhận nhiệm vụ có một cách riêng để điều hành lớp, tổ, bàn. Các em biết chia sẻ, học tập lẫn nhau, tinh thần tập thể, đoàn kết, thân thiện được nâng cao. Một số học sinh nhút nhát, chưa bao giờ làm cán sự lớp cũng có cảm giác lo lắng, khó khăn, bước đầu giáo viên chủ nhiệm phân công các em làm bàn trưởng hoặc các nhiệm vụ đơn giản hơn để các em tự tin và tiếp tục thực hiện nhiệm vụ ở mức cao hơn.

Cách làm trên của cô giáo Nguyễn Thị Hằng đã được một số giáo viên chủ nhiệm khác của trường THCS Đội Bình mạnh dạn áp dụng và đưa ra thảo luận trong Hội nghị "Đổi mới quản lý và nâng cao chất lượng giáo dục" năm học 2009 - 2010 của trường THCS Đội Bình.

Giáo viên chủ nhiệm đối thoại với cán bộ lớp

Cứ mỗi cuối tuần, giáo viên chủ nhiệm lại tổ chức một cuộc “đối thoại nóng” với cán bộ lớp, vừa để nắm được một cách cụ thể chi tiết hơn tình hình của từng học sinh trên lớp, vừa tạo cơ hội để các cán bộ lớp

thể hiện tâm tư nguyện vọng… Đó là cách làm của cô giáo Nguyễn Thị Thu Cúc, nay là Hiệu trưởng Trường Trung học phổ thông Gia Định (Tp.HCM) từ khi còn làm công tác chủ nhiệm.

Giống như một cuộc nói chuyện cởi mở, cuộc đối thoại thường bắt đầu bằng gợi ý “mềm” của cô chủ nhiệm: “mấy đứa nói cho cô nghe lịch sự trong giao tiếp, thế nào là đúng, thế nào là không được”. Theo cô Cúc, để các em tự nói cũng là cách để các em tự đòi hỏi bản thân mình phải làm được điều đó.

Những buổi đối thoại kéo gần khoảng cách giữa cô và trò đó, thoạt nghe tưởng dễ. Nhưng, theo cô Cúc, trước khi làm điều này, người thầy phải tạo được sự gần gũi và niềm tin của học sinh. Sau đó, việc tạo không khí gợi mở, tự nhiên, để cuộc nói chuyện không trở nên khô cứng, hình thức cũng đòi hỏi không ít trí lực, sự khéo léo của người thầy.

Quan điểm quản lý lớp của cô Cúc là làm sao để phát huy tối đa sự chủ động, sáng tạo của học sinh. Còn làm thế nào để cho học sinh của mình chủ động thì là cả một nghệ thuật.

Một ví dụ nhỏ cô Cúc kể lại: Quyên góp ủng hộ bão lụt miền Trung, cô đã ngồi cùng học sinh của mình, kể lại những chia sẻ trên mạng của một vài học sinh vừa chịu hậu quả trận bão: “Mấy ngày nay con đói lắm, con chỉ muốn được 1 bữa ăn no”; “Tập vở của con bị trôi hết, con muốn đến trường nhưng con không có tập, không có sách,cô giáo nói với con thôi con cứ đến đi rồi các thầy cô sẽ mua sách mua tập lại cho con”…

Sau đó, cô nói với học sinh: Bây giờ các em cùng với cô hãy lắng xuống 1 phút, yên lặng 1 phút để nghĩ xem nếu khi mình gặp khó khăn mà được ai đó chia sẻ mình có hạnh phúc không? Chắc chắc là mình rất hạnh phúc. Vậy các bạn ở miền Trung, Tây Nguyên mà nhận được những chia sẻ của học sinh Gia Định mình là những cuốn tập, những cây bút để các bạn lại có thể đến trường chắc mấy bạn sẽ hạnh phúc lắm. Chỉ đơn giản như thế nhưng hiệu quả thật không ngờ.

Sau này, khi trở thành hiệu trưởng nhà trường, cô Cúc vẫn tiếp tục cách quản lý này. Tuy nhiên, việc hiệu trưởng thường xuyên tổ chức đối thoại với giáo viên và học sinh vẫn chưa phải là phổ biến trong nhà trường.