3. Rèn luyện cơ thể cho trẻ em bằng các yếu tố tự nhiên

3.1. Bản chất của sự rèn luyện

          - Khái niệm: Rèn luyện cơ thể là nâng cao sức chịu đựng của cơ thể đối với sự thay đổi của môi trường.

          - Mục đích của sự rèn luyện: tạo điều kiện cho các cơ quan và hệ cơ quan trong cơ thể có khả năng nhanh chóng thay đổi hoạt động của nó cho phù hợp với sự thay đổi của môi trường bên ngoài.

          - Cơ sở sinh lí của sự rèn luyện: “cơ chế phản xạ có điều kiện”. Quá trình diễn ra như sau:

          + Kích thích mới lạ (lần 1), cần một thời gian nhất định cơ thể mới có được phản ứng trả lời phù hợp với tác động bên ngoài. Cơ thể đã bị tác động xấu của môi trường.

          + Kích thích được lặp lại (lần 2, 3 …), cơ thể chờ phản ứng trả lời phù hợp với kích thích bên ngoài giảm dần. Cơ thể í bị tác động xấu của môi trường.

          + Kích thích được lặp lại nhiều lần (lần thứ n), trung ương thần kinh nhanh chóng điều khiển phản ứng trả lời cho phù hợp với những tác động bên ngoài. Sức chịu đựng của cơ thể đối với môi trường đã được nâng cao.

          - Ý nghĩa của sự rèn luyện: giúp cho sự phát triển và hoàn thiện cơ thể của trẻ.

3.2. Các nguyên tắc rèn luyện

     a/ Tăng dần mức độ tác động

  Các biện pháp rèn luyện đầu tiên phải có hiệu lực và thời hạn thích hợp, đến khi trẻ quen sẽ tăng hiệu lực và thời hạn của các biện pháp một cách thận trọng.

     b/ Rèn luyện liên tục và hệ thống

  Khi đã bắt đầu RL, không nên để gián đoạn vì như vậy các biến chuyển tốt mà cơ thể đạt được sẽ giảm.

     c/  Rèn luyện tổng hợp

          Tiến hành toàn bộ những biện pháp tổng hợp với trẻ em trong các điều kiện, các mùa và thời tiết khác nhau.

     d/ Rèn luyện phải tính tới đặc điểm cá biệt của trẻ

Tiến hành các phương pháp rèn luyện tùy theo sức khỏe của trẻ.

     e/ Rèn luyện tích cực

Chú ý tới sự phát triển tâm lí của trẻ.

3.3. Các phương tiện và biện pháp rèn luyện  

     a/  Rèn luyện với không khí

- Không khí có tác dụng kích thích toàn bộ chức năng cơ thể: Kích thích hệ tuần hoàn, hô hấp, hồng cầu, huyết sắc tố, làm tăng sức đề kháng của cơ thể đối với nhiều loại bệnh.

- Không khí là phương tiện rèn luyện phù hợp với mọi trẻ. Các biện pháp rèn luyện với không khí:

          + Sử dụng không khí. Sử dụng không khí với mục đích bảo vệ cơ thể cho trẻ trong phòng với diều kiện đã thông khí.

          + Sử dụng không khí trong phòng. Chỉ sử dụng không khí như một biện pháp rèn luyện trong điều kiện không khí sạch và được lưu thông với bên ngoài.

          + Sử dụng không khí ngoài trời. Dạo chơi với không khí trong lành có ảnh hưởng lớn đển việc củng cố sức khỏe của trẻ.

- Thời gian cho trẻ ra ngoài trời tăng dần theo độ tuổi: Dưới 1 tuổi: 10-30 phút; Từ 1 đến 3 Tuổi: 30-45 phút; Từ 3 đến 6 tuổi: 45-90 phút.

          - Tắm không khí là để không khí tác động trực tiếp qua da trẻ.

+ Tắm không khí trong phòng: được tiến hành cho trẻ từ 3 tháng tuổi với điều kiện không khí là 25⁰C.

+ Tắm không khí ngoài trời: tắm không khí ngoài trời rất tốt cho trẻ nhưng cần cẩn thận đối với trẻ nhỏ (22-25⁰C).

     b/ Rèn luyện với tia nắng mặt trời

- Các tia nắng mặt trời có ảnh hưởng lớn đến hoạt động sống của cơ thể trẻ. Trong các tia nắng mặt trời ngoài tia thấy còn có các tia không nhìn thấy như tia hồng ngoại, tử ngoại.

- Dưới tác dụng tia nắng mặt trời các quá trình sinh lý và hóa học trong tể bào, mô xảy ra nhanh hơn, sự trao đổi chất tăng cường, các lớp biểu bì dày thêm, diệt khuẩn …

- Các tia nắng mặt trời chỉ có tác dụng tốt khi nó được sử dụng hợp lý. Ngược lại nó có thể mang lại các hậu quả nghiêm trọng như gây bỏng da, các bệnh về mắt, một số bệnh ở đường tiêu hóa, hô hấp,…

- Thời gian tắm tối đa cho trẻ ở các độ tuổi như sau:

               + Trẻ 3-6 tháng: 5-10 phút.

               + trẻ 6-12 tháng: 10-20 phút.

               + trẻ 12-36 tháng: 20- 30 phút.

               + trẻ 36-72 tháng: 30-40 phút.

- Khi tắm, cơ thể trẻ phơi ra ngoài nắng trừ đầu, cần có mũ, nón, ô, kính râm….để bảo vệ. Để trẻ nằm trên nệm, chân hướng về phía mặt trời, thay đổi tư thế vài lần trong một buổi tắm. Sau khi tắm lau cơ thể bằng khăn ướt.

- Khi tắm nếu thấy trẻ uể oải, bị kích thích, ra nhiều mồ hôi mặt và các vùng da cơ thể đỏ... cần cho trẻ vào nơi mát hơn và uống nước.

- Mỗi một đợt tắm kéo dài không quá 25-30 ngày, tiến hành khoảng 20 lần với thời gian tắm 15-20 phút/ 1 lần tắm. Ở trường mầm non tiến hành tắm cho trẻ với trẻ có sức khỏe loại I.

     c/ Rèn luyện với nước

Nước có tác dụng tốt đối với cơ thể: làm tăng vận mạch ở da, làm cho da quen dần với kích thích của nhiệt độ, nhất là nhiệt độ thấp.

- Ưu diểm: là yếu tố để định lượng cho phép ta chủ động tổ chức rèn luyện cơ thể cho trẻ.

- Các biện pháp rèn luyện với nước là: Rửa mặt; Rửa tay; Rửa chân; Lau bằng khăn ướt; Sối nước; Tắm trong phòng...

- Cách tiến hành cho trẻ rửa tay, rửa mặt với nhiệt độ của nước giảm dần theo lứa tuổi.

          + Trẻ từ 1-2 tuổi: giảm từ 28-20⁰C. Phạm vi rửa: mặt và bàn tay.

          + Trẻ 2-3 tuổi: giảm 28- 18⁰C. Phạm vi rửa: mặt, cổ, bàn tay đến khuỷu tay.

+ Trên 3 tuổi: nhiệt độ giảm 28- 14⁰C. Phạm vi rửa: mặt, cổ, phần trên ngực, bàn tay đến khuỷu tay.

          - Rửa chân có thể tiến hành: Ngâm chân trong chậu nước, sối nước bằng thùng tưới hoặc vòi nước.

          + Trẻ 1.5 – 3 tuổi nhiệt độ tối thiểu là 20⁰C.

          + Trẻ 3- 6 tuổi nhiệt độ từ 18-16⁰C.

Ngoài ra còn có thể sử dụng biện pháp rửa chân “tương phản” để phòng tránh các bệnh ở chân cho trẻ.

- Lau bằng khăn sấp nước.

+ Ưu điểm: tác động của nước đến cơ thể nhẹ hơn nên có thể tiến hành rèn luyện cho trẻ ở các lứa tuổi khác nhau, mức độ sức khỏe khác nhau.

+ Nhiệt độ của nước theo lứa tuổi.

 - Sối nước là biện pháp tác động tới cơ hể mạnh hơn và tắm trong phòng, tắm ngoài trời củng là những biện pháp vệ sinh cho trẻ hàng ngày.

Vào những thời tiết đẹp, không có gió to, nhiệt độ không khí trên 25⁰C, nhiệt độ của nước trên 20⁰C có thể tổ chức cho trẻ tắm ngoài trời.

+ Không tắm cho trẻ lúc đói hoặc quá no (khoảng 1.5g sau bữa ăn), tắm lần đầu cho trẻ không quá 2’, sau tăng dần thời gian lên 5’ đối với trẻ dưới 5 tuổi và lên 10’ đối với trẻ trên 5 tuổi, cho trẻ tắm buổi sáng sau khi tắm nắng, mùa hè có thể cho trẻ tắm vào buổi chiều có thể tổ chức cho trẻ bơi.

+ Khi tổ chức tắm cho trẻ cần có 2 giáo viên và 1 cán bộ y tể đi kèm. Chia lớp ra thành nhiều nhóm nhỏ mỗi nhóm 5-6 trẻ. Hướng dẫn trẻ vận động chừng 5-6’ trước khi xuống nước. Trong lúc tắm không cho trẻ kêu to, làm các tín hiệu cấp cứu giả, xô đẩy nhau…Nếu có các dấu hiệu da, niêm mạc nhợt, bắt đầu run cần đưa trẻ lên bờ, lau khô, vào bóng râm nghỉ và cho trẻ uống nước ấm.

Tóm lại các biện pháp rèn luyện với nước gồm có: Rửa mặt, rửa tay, rửa chân, lau bằng khăn ướt, sối nước, tắm trong phòng. Các biện pháp trên thường được tiến hành với mục đích vệ sinh thân thể cho trẻ hàng ngày, nhưng nếu được tiến hành trong điều kiện nhất định có thể coi là biện pháp rèn luyện cơ thể trẻ.

CÂU HỎI ÔN TẬP

Cơ sở sinh lý của sự rèn luyện ? Khi rèn luyện cơ thể cho trẻ thì cần phải đảm bảo nguyên tắc nào?