Dạng đề bài phân tích nhân vật Đề thi vào lớp 10 môn Văn sẽ yêu cầu thí sinh phân tích một nhân vật cụ thể trong tác phẩm văn học nào đó trong phạm vi sách giáo khoa lớp 9 hoặc lớp 8. Với dạng đề này thí sinh lưu ý, mỗi nhân vật trong tác phẩm tự sự bao giờ cũng mang nét tính cách và số phận rất riêng, độc đáo. Muốn phân tích được nhân vật thì cần phải căn cứ vào các phương diện cụ thể, các chi tiết liên quan đến nhân vật được đề cập đến trong tác phẩm như: xuất thân, ngoại hình, hành vi, ngôn ngữ, cử chỉ và diễn biến tâm trạng, nội tâm…

Mở bài: Giới thiệu tác giả, tác phẩm, hoàn cảnh sáng tác Giới thiệu nhân vật cần phân tích Tính cách nổi trội của nhân vật, cảm nghĩ chung về nhân vật

Thân bài: Tóm tắt tác phẩm Phân tích ngoại hình của nhân vật nếu tác phẩm đề cập đến. Nêu ra suy nghĩ, cảm nhận của em về ngoại hình của nhân vật. Phân tích số phận của nhân vật nếu tác phẩm đề cập đến. Đa phần các nhân vật trong đề bài phân tích đều có số phận bất hạnh. Cần phân tích số phận của nhân vật theo từng giai đoạn, cụ thể về cả đời sống vật chất lẫn tinh thần, ví dụ khi còn nhỏ ra sao, trưởng thành ra sao… Nêu bật được những chuyển biến quan trọng giữa mỗi giai đoạn cuộc đời của nhân vật. Khái quát được phẩm chất đạo đức, tính cách của nhân vật trong tác phẩm. Đánh giá về nghệ thuật khắc họa nhân vật Nêu được ý nghĩa mà hình tượng nhân vật đó muốn truyền đạt trong tác phẩm.

Kết bài: Đánh giá về vẻ đẹp, sức sống của nhân vật đó trong văn học. Đánh giá về tài năng, nhận xét về vị trí của tác giả trong văn đàn. Dạng đề bài phân tích diễn biến tâm trạng nhân vật Về cơ bản yêu cầu đề thi vào lớp 10 môn Văn cũng như dàn ý của dạng đề này tương tự như phân tích nhân vật văn học nói chung. Điểm khác là thí sinh cần phải nhấn vào diễn biến tâm trạng của nhân vật. Phân tích theo diễn biến đó chứ không đi sâu vào ngoại hình, tính cách của nhân vật. Dàn ý sẽ đi theo diễn biến, tâm trạng nào diễn ra trước thì phân tích trước, tâm trạng nào diễn ra sau thì phân tích sau. Với mỗi diễn biến tâm trạng đó, nhân vật muốn truyền tải ý đồ nào, thí sinh cần phải nắm được và thể hiện rõ trong bài làm. Bước chuyển biến tâm trạng của nhân vật là do nguyên nhân nào cũng cần phải được nêu rõ. Đôi khi những chi tiết rất nhỏ lại là chi tiết đắt giá nhất trong diễn biến tâm trạng của nhân vật đó. Vì vậy, đừng bỏ qua bất cứ chi tiết nào.

Dạng đề bài so sánh 2 nhân vật văn học Để làm được dạng đề thi vào lớp 10 môn Văn với dạng bài này, dĩ nhiên, thí sinh cần nắm chắc kiến thức và cách phân tích nhân vật. Dàn ý của dạng bài này sẽ phức tạp hơn so với phân tích 1 nhân vật. Các em cần khái quát được nét tính cách của cả 2 nhân vật để so sánh cụ thể nhất. 

Mở bài: Giới thiệu tác giả, tác phẩm Giới thiệu khái quát về 2 nhân vật, nêu ra nét tính cách tiêu biểu nhất.

Thân bài: Phân tích nhân vật thứ nhất đặt trong mối tương quan với nhân vật thứ 2. Phân tích nhân vật thứ 2 đặt trong mối tương quan với nhân vật thứ nhất. Trong quá trình phân tích chú ý phải bám sát vấn đề cần nghị luận được đưa ra trong đề bài. So sánh nét tương đồng và khác biệt của 2 nhân vật. Lý giải nguyên nhân dẫn đến sự khác biệt giữa 2 nhân vật. Do xuất thân, bối cảnh xã hội, cái nhìn của nhà văn…

Kết bài: Khái quát lại những nét giống và khác nhau tiêu biểu giữa hai nhân vật. Nêu cảm nghĩ của bản thân về 2 nhân vật đó. Dàn ý dạng bài phân tích văn học trong đề thi vào lớp 10 môn Văn.

Dạng bài phân tích giá trị nội dung tư tưởng của tác phẩm Để phân tích được giá trị nội dung và tư tưởng của tác phẩm văn học, thí sinh cần có kỹ năng phân tích tốt, khát quát được toàn bộ tác phẩm, nắm được những chi tiết đắt giá, có giá trị nghệ thuật trong tác phẩm.

Mở bài: Giới thiệu tác giả, tác phẩm Giới thiệu giá trị nội dung, tư tưởng cần nghị luận.

Thân bài: Nêu khái quát về giá trị của tác phẩm. Giá trị hiện thực hay giá trị nhân đạo được xem là 2 tiêu chí để đánh giá tác phẩm văn học. Trong đó, giá trị hiện thực là giá trị phản ánh hiện thực cuộc sống xã hội một cách chân thực, sát với thực tế nhất. Giá trị nhân đạo là thái độ, tình cảm của nhà văn dựa trên những đạo lý, nguyên tắc làm người mang tính chuẩn mực phù hợp với sự tiến bộ của thời đại. Nêu được biểu hiện cụ thể của từng giá trị được nêu ra trong tác phẩm. Ví dụ, giá trị hiện thực là phản ánh xã hội với những mâu thuẫn, rối ren, áp bức, số phận bất hạnh của con người trong nhiều tầng lớp xã hội. Giá trị nhân đạo là thái độ thương cảm của nhà văn trước nỗi bất hạnh đó, lên án những thế lực độc tài, tàn bạo, ngợi ca những phẩm chất tốt đẹp của con người, hướng nhân vật đến những hành động cao cả, niềm tin vào cuộc sống tốt đẹp hơn… Với mỗi luận điểm, thí sinh cần phải có những dẫn chứng chứng minh xác thực. Đánh giá những giá trị đó có phù hợp với truyền thống của dân tộc hay không, có kế thừa và phát huy văn học truyền thong không, có điểm gì mới mẻ…

Kết bài: Khẳng định lại giá trị đã nêu ra Khẳng định sức sống của tác phẩm Khẳng định tài năng và vị trí của nhà văn trên văn đàn.

Dạng bài phân tích tình huống truyện Với dạng bài này để làm tốt, thí sinh cần nắm vững tác phẩm, các ý chính, những chi tiết đắt giá, nhân vật tiêu biểu trong tác phẩm… Tình huống truyện chính là trọng tâm của truyện ngắn. Bất cứ câu truyện nào cũng cần phải có tình huống mới có thể hấp dẫn người đọc. Đề thi sẽ tập trung vào những tác phẩm có tình huống đặc sắc, độc đáo trong chương trinh THCS.

Mở bài: Giới thiệu tác giả, tác phẩm Khẳng định tác phẩm có tình huống hấp dẫn và đắt giá

Thân bài: Nêu khát quát đôi nét về tình huống nổi bật trong truyện Phân tích cụ thể từng tình huống trong tác phẩm và biểu hiện cụ thể của từng tình huống đó Ý nghĩa của tình huống đó trong việc thể hiện ý nghĩa nội dung và chủ đề tư tưởng của tác phẩm Các em cần hiểu được tình huống truyện là hạt nhân của tác phẩm truyện ngắn hoặc trích đoạn văn xuôi. Đó là hoàn cảnh riêng được tạo ra bởi những sự kiện đặc biệt. Thông qua hoàn cảnh đó, hiện thực cuộc sống được thể hiện rõ nét, ý nghĩa tư tưởng của tác giả cũng được bộc lộ sâu sắc nhất.

Kết bài: Khẳng định lại giá trị của tình huống truyện Khẳng định tài năng và vị trí của nhà văn Xem thêm: